jueves, 24 de diciembre de 2015

Pequenos morcegos de ferradura do Val Miñor.

"A conduta realizada é unha parte insignificante da conduta posíbel. O home, a cada momento, está cheo de posibilidades irrealizadas"- LEV SEMINÓVICH VYGOTSKY (1896-1934) psicólogo ruso de orixe xudaica.

Os morcegos, mamíferos voadores de dieta insectívora da familia coñecida coma quirópteros, son quizáis un dos grupos de vertebrados peor comprendidos e máis denostados da nosa fauna. Multitude de especies viven na Gallaecia, para abraimo de moitos que cren que soio existe un morcego de ampla distribución.

O medo ou repulsión que os morcegos producen nas persoas é un medo totalmente inxustificado provinte de supersticións pouco ou nada contrastadas, cunha orixe na literatura romántica centroeuropea dos séculos XVIII e XIX. Así, non existe na nosa terra ningunha especie de morcego que consuma sangue das súas vítimas. E a provabilidade de que nos contaxien alguna enfermidade non é maior que a de calquera outro mamífero, incluso domésticos coma cans e gatos.

Un dos grupos de morcegos presentes na gallaecia e o dos rhinolóphidos, coñecidos coma mocegos de ferradura polas secrencias nasais que posúen na face, e que teñen forma de ferradura, coma podedes apreciar nas imaxes. Na Gallaecia habitan, cando menos, tres especies diferentes de morcegos de ferradura, o morcego mediterráneo de ferradura (Rhinolophus euryale), o morcego grande de ferradura (Rhinolophus ferrumequinum), e o morcego pequeno de ferradura (Rhinolofus hipposideros).

O morcego pequeno de ferradura é, como o seu propio nome indica, o máis pequeno dos nosos rhinolófidos. Presenta unha ampla distribución no noso territorio dende o nivel do mar até o cumio das serras do interior, prefirindo zonas arboradas habitualmente próximas a masas de auga de diversa índole. Como refuxio soe escoller cabidades tanto artificiais coma naturais, ven covas ou faiados, coam fendas ou árbores. De dieta insectívora, trátase dunha expecie extremadamente eficaz e beneficiosa para o control das pragas nos cultivos agrícolas, e moi sensible, polo tanto aos tratamentos fitosanitarios insecticidas.

Nas imaxes podedes apreciar uns cantos exemplares fotografados na bisbarra pontevedresa do Val Miñor no fin do verán de 2015.







 

lunes, 7 de diciembre de 2015

O limpafontes verde na Ría de Vigo e os anfibios da Gallaecia.

A Gallaecia, área de estudo abranguida por este blogue, é unha das rexións peninsulares con maior número de especies de anfibios. Na actualidade, están citadas nada menos que 18 especies diferentes. Algunhas destas especies teñen nesta terra, ademáis, a maior parte da súa distribución muldial; como é o caso dos endemismos ibéricos Chioglossa lusitanica, Rana iberica ou Lissotriton boscai. Existen ademáis subespecies endémicas doutras das especies presentes e cunha distribución máis ampla. Por outra banda a listaxe dos anfibios da Gallaecia dista de ficar pechada, xa que é moi posíbel que pronto a aumentemos con novas especies, conforme se van mellorando os estudios deste grupo de vertebrados, e coas profundas revisións sistemáticas que están tendo lugar en Europa. 
 
Pronto vos ofreceremos unha listaxe completa dos anfibios da Gallaecia, máis hoxe ímosvos amosar un dos máis belos anfibios da nosa contorna, o limpafontes verde (Triturus marmoratus), coñecido en castelán co nome de "Tritón jaspeado". Na Galiza son usados frecuentemente para referirse aos anfibios urodelos dos xéneros Triturus e Lissotriton, os nomes vernáculos de "pintafontes", "limpafontes", "gardafontes" etc, estes nomes nacen da crenza xeneralizada de que as augas habitadas por este tipo de vertebrados eran aptas para o consumo humano, potables polo tanto. Temos sí un uso tradicional de bioindicadores na nosa terra.

O limpafontes verde é o maior dos limpafontes dos que se atopan na Galiza. De cor pintada de verde e negro, trátase dun dos anfibios máis rechamantes, presentando sempre a zona ventral negra e punteada de branco. Tamén se trata dunha especie frecuente, tendo unha distribución xeneralizada en toda a Gallaecia.

Teñen dous períodos vitais anuais, coñecidos coma "fase acuática" e "fase terrestre". A fase acuática é coincidente, máis ou menos, co período reproductos (non sempre). Nesta, os machos desenrolan cristas no lombo e cauda coam caracter sexual para atraer ás femias. Ademáis presentan unha banda lonxitudinal na cauda de cor branca case prateada en ocasións. Na fase terrestre a pel presenta un aspecto áspero e seco, e as cores son máis mates, non tas cintilantes. Os machos perden as cristas. En tódalas fases as femias e xuveniles presentan unha banda lonxitudinal no medio do lombo de cor laranxa.

Nas imaxes podedes apreciar unha serie de exemplares fotografados durante os pasados meses de Setembro e Outubro, no entorno da Ría de Vigo.









domingo, 6 de diciembre de 2015

Lagarto arnal en Cíes, ocelados insulares.

O arquipélago das illas Cíes e un dos que forman o chamado Parque Nacional das Illas Atlánticas, composto por unha serie de illas e fondos mariños circumdantes a estas, próximos á súa vez á costa Atlántica galega. Coñecidas polos seus valores turísticos e naturais, son especialmente nomeadas as súas poboacións nidificantes de aves mariñas, de importancia internacional para certas especies. 

Sen embargo unha das grandes riquezas das illas atlánticas atópase nas súas singulares poboacións de herpetos (anfibios e réptiles), ailladas do continente dende hai séculos, amosan tácticas de supervivencia singulares, tanto no aspecto reproductivo como alimenticio, ou la súa morfoloxía.

Nas nomeadas illas Cíes, situadas na ría de Vigo,  e pertencentes administrativamente ao concello homónimo,  atopamos características climatolóxicas que favorecen especialmente ás poboacións de réptiles. Que si ben menos variadas en especies, acadan densidades altas debido principalmente á escaseza de precipitacións e ás temperaturas suaves anuais.

Unha das especies máis frecuentes do arquipélago é o lagarto arnal (Timos lepidus), feito que recorda en certo modo a outros arquipélagos atlánticos ricos en poboacións de grandes lacértidos. 

O lagarto arnal, chamado lagarto ocelado en castelán, pasa por ser o maior lacertido vivo do continente, de cor verdosa, debe o seu nome español ao feito de posuir ocelos (manchas circulares) nos costados. Estes ocelos, de cor azul, son especialmente visibles durante o período reproductor. En Cíes os lagartos arnais, amosan un comportamento especialmente manso, permitindo acercamentos maiores que as poboacións desta mesma especie habitantes das nonas continentais próximas. Sendo a súa alimentación tamén máis variada, admitindo máis tipos de alimentos, cunha maior proporción dos de orixe vexetal. Como en outros meios insulares, os lacértidos poden ser esenciais para a polinización e dispersión de certas especies vexetais.

A forestación ocorrida nas illas atlánticas durante a ditadura franquista, que primou o monocultivo forestal de piñeiros, eucaliptos e acacias nestes meios, debeu supor unha importante merma no hábitat dispoñible para as diferentes especies de herpetos do arquipélago, especialmente para certs réptiles, ao mermar considerablemente as áreas de asoleamento dispoñibles.

Nas imaxes, uns cantos arnais fotografados nas illas no pasado verán, recordos bucólicos de pasadas experiencias insulares, que moitos  de vós coñecedes.




























sábado, 5 de diciembre de 2015

Sapo corriqueiro na Ría de Vigo.

Moitas veces, á hora de reinvindicar a protección do noso patrimonio natural, esquecemos os pequenos microhábitats que poden chegar a ser indispensables para algunhas especies. Un destes hábitats que poucas veces temos en conta no seu xusto valor son as charcas temporais, que poden chegar a ser vitais para certas especies de vertebrados e invertebrados. Entre os vertebrados son certas especies de anfibios as que dependen das charcas temporais para a súa reproducción, entre elas, o sapo corriqueiro (Bufo calamita).

O sapo corriqueiro é un anuro máis pequeno que o sapo cunqueiro ou común (Bufo spinosus), e de cores máis contrastadas, habituallmente verdosas con diversos moteados e unha liña vertebral máis crara. Sem embargo dentro das poboación podemos atopar diseños variados, máis ou menos próximos, polo que soemos dicir que amosa variabilidade cromática que non se corresponde con subespecies ou razas.

Na ría de Vigo o sapo corriqueiro aparece en menor frecuencia que o seu parente o sapo cunqueiro, dunha forma similar ao que ocorre no resto da Gallaequia. Parece presentar unha certa querencia polas áreas de matogueira atlántica ou mediterránea. Precisa, asemade, da presencia de charcas temporais para a súa reproducción, grandes ou pequenas, podendo chegar a por en charcas tan pequenas como a pegada dunha vaca. A forestación e roturación sistemática de terreos parece que foi moi perxudicial para a especie, e télense constatado extincións locais por estes feitos, así como pola urbanización de tereros valdíos que acumulaban auga de choiva, feito costatado especialmente na franxa costeira e nos arredores das vilas e cidades da Gallaecia.

Nas imaxes aparecen varios exemplares fotografados nos derradeiros meses na área da Ría de Vigo, e amosan a variabilidade cromática que detectamos nas poboacións desta especie que habitan os montes que circundan a ría.